Hoe een architect een miljoenenproject tegenhoudt met zijn auteursrecht

Een opmerkelijke uitspraak van de rechter: Museum Naturalis in Leiden moet de nieuwbouw van het museum staken. De reden hiervoor is dat de architect van het oude pand heeft geprotesteerd tegen verminking van zijn werk. Hoe kan een architect in zijn eentje een miljoenenproject tegenhouden? En, is daar niets tegen te doen?

Persoonlijkheidsrechten van de maker

Wanneer een opdrachtgever iemand de opdracht geeft om een gebouw te tekenen, een foto te maken of een kunstwerk te maken, zou je verwachten dat hij ook eigenaar van het werk wordt en er alles mee mag doen wat hij wil.

Zo simpel werkt het echter niet. De opdrachtgever wordt wel eigenaar van het object (bijvoorbeeld het pand), maar hij wordt niet automatisch eigenaar van het ontwerp. Op dat ontwerp zitten auteursrechten. De maker van het ontwerp krijgt die rechten, tenzij in een contract iets anders geregeld wordt. De maker is dus de enige die het ontwerp mag uitvoeren en kopiëren. Ook mag de maker zich verzetten tegen ‘verminking’ en vernietiging van zijn werk. Het werk mag dus niet zomaar veranderd of gesloopt worden. 

Auteursrecht niet alleen voor teksten

Bij de term ‘auteur’ denk je vaak alleen aan woorden, maar het is breder dan dat. Ook op het ontwerp van een gebouw rust auteursrecht. De architect kan zijn persoonlijkheidsrechten dan ook uitoefenen, en dat is wat de architect van Museum Naturalis ook heeft gedaan. Hij is overigens niet de enige; de architect van het stadhuis in Den Haag deed moeilijk over het ophangen van valnetten, en er zijn meer gevallen bekend.

Ook kon een architect wiens rekeningen niet betaald werden in een faillissement voorkomen dat projecten op basis van zijn tekeningen door een overnemende partij werden uitgevoerd. Ook op bestek- en constructietekeningen zit namelijk auteursrecht.

In de zaak die over Museum Naturalis bij de rechtbank speelde, werd duidelijk dat de bescherming van de persoonlijkheidsrechten van de architect vrij ver gaat. Er is geen ruimte voor een belangenafweging, zo oordeelde de rechter. Museum Naturalis kan haar zin dus niet doordrukken met een beroep op het feit dat het project nu veel meer geld gaat kosten en zij misschien zelfs failliet zal gaan. 

Zaak krijgt staartje

Het geschil tussen Museum Naturalis en de architect wordt uiteindelijk bijgelegd. Het Museum maakt officiële excuses en betaalt de architect 1,5 miljoen euro ‘zwijggeld’. Ook spreken ze af in het openbaar over de kwestie geen mededelingen te doen. Maar: de directeur van Naturalis klapt in een kranteninterview anderhalf jaar later toch uit de school. De architect sleept Naturalis opnieuw voor de rechter en krijgt weer gelijk. De rechter dwingt het museum tot een publiekelijke rectificatie.

Auteursrecht is overdraagbaar

Het auteursrecht is een erg sterk recht. Niet alleen een architect, maar alle makers van creatieve werken kunnen hun werk beschermen tegen verminking. Is daar dan niets tegen te doen? 

Gelukkig zijn er oplossingen voor bezorgde opdrachtgevers. De sleutel ligt opnieuw in het opstellen van goede contracten. Auteursrechten zijn namelijk overdraagbaar. Niet alleen de rechten om uit te voeren en te verveelvoudigen, maar ook de persoonlijkheidsrechten zijn overdraagbaar. Je kunt dus met de maker afspreken dat hij of zij die rechten overdraagt aan de opdrachtgever. Dat kan geregeld worden in een goed contract.

Advies nodig met betrekking tot auteursrecht?

Ben je een creatieve beroepsbeoefenaar, en maak je je zorgen over hoe er omgesprongen wordt met jouw werk? Of ben je een opdrachtgever die graag zaken als die van Museum Naturalis wenst te voorkomen? Neem dan contact op met een van de advocaten van Actio. Wij helpen graag verder.